Referendum je oblik neposrednog izjašnjavanja građana o pitanjima za koja je to Ustavom, zakonom i statutom autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave određeno (obavezni referendum), kao i o pitanjima iz nadležnosti Narodne skupštine, skupštine autonomne pokrajine i skupštine jedinice lokalne samouprave za koja skupština odluči na zahtev većine narodnih poslanika Narodne skupštine, poslanika skupštine autonomne pokrajine odnosno odbornika skupštine jedinice lokalne samouprave ili na zahtev određenog broja birača (neobavezni referendum).
U skladu s Ustavom, referendum radi odlučivanja svih građana Republike Srbije (republički referendum) raspisuje Narodna skupština, na zahtev većine svih narodnih poslanika ili najmanje 100.000 birača.
Kada Narodna skupština raspiše referendum na zahtev birača, ona može utvrditi stav o pitanju o kojem se odlučuje na referendumu i upoznati građane sa svojim stavom na zvaničnoj veb prezentaciji i putem medija.
Prema pravnom dejstvu odluke, referendum može biti obavezujući ili savetodavni.
Savetodavni referendum Narodna skupština raspisuje o pitanju od šireg značaja iz svoje nadležnosti radi pribavljanja mišljenja građana o odluci koja treba da bude doneta u vezi sa tim pitanjem.
Kako je to propisano Ustavom, republički referendum se obavezno raspisuje radi potvrđivanja akta o promeni Ustava, ako se ta promena odnosi na preambulu Ustava, načela Ustava, ljudska i manjinska prava i slobode, uređenje vlasti, proglašavanje ratnog i vanrednog stanja, odstupanje od ljudskih i manjinskih prava u vanrednom i ratnom stanju ili postupak za promenu Ustava.
Ustavom je, takođe, definisano da predmet referenduma ne mogu biti obaveze koje proizlaze iz međunarodnih ugovora, zakoni koji se odnose na ljudska i manjinska prava i slobode, poreski i drugi finansijski zakoni, budžet i završni račun, uvođenje vanrednog stanja i amnestija, kao ni pitanja koja se tiču izbornih nadležnosti Narodne skupštine.
U slučaju raspisivanja referenduma o promeni Ustava, referendum se može održati najranije 45 dana od dana raspisivanja referenduma, a najkasnije 60 dana od dana usvajanja akta o promeni Ustava na sednici Narodne skupštine. Promena Ustava je usvojena ako je za promenu na referendumu glasala većina izašlih birača.
Sprovođenje republičkog referenduma je uređeno Zakonom o referendumu i narodnoj inicijativi („Službeni glasnik RS“, br. 111/21 i 119/21).
Akt o raspisivanju referenduma obavezno sadrži pitanje o kome se građani izjašnjavaju.
Pitanje o kome se građani izjašnjavaju na referendumu mora biti izraženo jasno i nedvosmisleno, tako da se na njega može odgovoriti rečju "za" ili "protiv", odnosno rečju "da" ili "ne", a ne sme biti izraženo tako da daje prednost ili sugeriše jedan od mogućih odgovora.
Organi za sprovođenje republičkog referenduma su Republička izborna komisija i glasački odbor. Kad se referendum raspisuje za teritoriju Republike i autonomne pokrajine ili za njihov deo i izborne komisije jedinice lokalne samouprave, odnosno potkomisije obavljaju određene poslove u sprovođenju refereduma koji su propisani Zakonom o referendumu i narodnoj inicijativi.
Republička izborna komisija je dužna da, u roku od 20 dana od dana raspisivanja republičkog referenduma, usvoji akt kojim građanima pruža objektivne informacije o pitanju, odnosno aktu o kome se odlučuje na referendumu i da ga objavi na zvaničnoj veb prezentaciji, u medijima, a naročito u republičkom i pokrajinskom medijskom javnom servisu i dostavi građanima na adresu prebivališta.
Glasačka mesta za sprovođenje republičkog referenduma se određuju i uređuju shodno propisima koji uređuju izbore za narodne poslanike.
Na glasačkom mestu se obavezno ističe odluka o raspisivanju referenduma, sa tekstom akta, odnosno obrazloženjem pitanja o kome se odlučuje na referendumu.
Odluka na obavezujućem referendumu doneta je ako je za nju glasala većina izašlih građana na teritoriji za koju je referendum raspisan.
Mišljenje građana na savetodavnom referendumu utvrđuje se glasovima većine izašlih građana i nije pravno obavezujuće.
Kad su se građani na referendumu prethodno izjasnili o određenom pitanju, Narodna skupština je dužna da ga donese u skladu sa rezultatima referenduma u roku od 120 dana od dana održavanja referenduma.
Ako su građani na referendumu doneli odluku o potvrđivanju akta, taj akt se smatra usvojenim danom održavanja referenduma i proglašava se u skladu sa Ustavom i zakonom, a ako građani na referendumu nisu potvrdili akt smatra se da taj akt nije ni donet.
Ako su građani na referendumu doneli odluku protiv potvrđivanja akta odnosno pitanja koje je bilo predmet izjašnjavanja, o tom aktu, odnosno pitanju ne može se ponovo odlučivati na referendumu u roku kraćem od četiri godine od dana održavanja referenduma.
Poslednji republički referendum održan je 16. januara 2022. godine radi potvrđivanja Akta o promeni Ustava Republike Srbije.
U skladu sa Odlukom o raspisivanju republičkog referenduma radi potvrđivanja Akta o promeni Ustava Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 115/21), građani su se izjašnjavali o pitanju: "Da li ste za potvrđivanje Akta o promeni Ustava Republike Srbije?", zaokruživanjem reči: "da" ili reči: "ne".
Na osnovu utvrđenih rezultata Republička izborna komisija je utvrdila da je na republičkom referendumu doneta odluka o potvrđivanju Akta o promeni Ustava Republike Srbije, s obzirom na to da je za nju glasala većina glasača koji su izašli, odnosno glasali na republičkom referendumu, tako da je Narodna skupština Republike Srbije, na Desetoj posebnoj sednici u Dvanaestom sazivu, održanoj 9. februara 2022. godine, donela je Odluku o proglašenju Akta o promeni Ustava Republike Srbije.